Het gaat hier niet over historias, 'stories', verhalen die rond
gaan over iets,
maar over narraciones, 'narratives', verhalen die zelf verteld
worden als eigen verhaal [*].
[* Het Nederlandse woord 'verhaal' kent dit onderscheid niet.
Het Spaans wel, evenals het Engels
= noot van de vertaler; zie ook tussen de
vierkante haken hieronder: dit zijn invoegingen van de vertaler.]
[Deze versie van] het begrip 'verhaal' [als narración of
narrative] speelt een belangrijke rol in het therapeutisch of
heelkundig denken en handelen.
Een verhaal [in deze zin] verbindt elementen uit iemands leven en
maakt het tot een geheel. Dit geheel wordt verteld en al vertellend vormt iemand
een eigen identiteit en ontwikkelt deze gaandeweg. Het verhaal wordt langer,
omvattender en krijgt meer diepgang.
Alles
wat hij meemaakt wil hij vertellen. De man wordt ‘zijn dagboek’.
Slaapt hij
er niet, dan belt hij steevast ’s avonds op om even bij te vertellen.
[...]
De grootste
klacht van de jongen is dat er thuis niet naar hem geluisterd wordt. |
|
Kinderen moeten, bijvoorbeeld na schooltijd of voor het
slapen gaan, hun eigen verhaal kwijt. Hun verhaal, niet een
correctie erop. Zo ordenen ze hun ervaringen en zo ontwikkelen ze een
identiteit, hun eigenheid.
|
Vertellen
Langzaam, broksgewijs
komen verhalen uit hem los
Belangrijke verhalen, zegt hij
[...] |
--> Fragment uit het verhaal "Bengeltje"
-->
<-- Fragmenten uit het verhaal "Straatzwervertje,
kind aan huis" <-- |
In dit proces wordt nogal eens ingegrepen als het verhaal de
opvoeder, dan wel de forensisch onderzoeker, therapeut of helper, niet erg bevalt. Deze biedt dan een
andere versie, een gecorrigeerd of een alternatief verhaal aan. Doorgaans is het bij de gecorrigeerde versie niet 'aanbieden',
maar 'opleggen'.
Met het type verhalen dat hier besproken
wordt is net zoiets aan de hand en daar moet toch iets over verteld
worden. Je kunt er namelijk nogal cruciaal van elkaar verschillende kanten
mee op. In de hieronder staande verhalen kunnen we zien dat de mens vanuit dezelfde data tot bepaald verschillende vehalen kan komen. De mens leeft niet met data maar met verhalen.
|
Om te beginnen: drie verhalen die bij elkaar horen, groep
1: 1A, 1B en 1C; |
|
dan volgen vier bij elkaar horende verhalen, groep
2 met 2A, 2B, 2C en 2D |
|
dan nog drie, groep 3 met verhaal 3A,
3B en 3C, en tenslotte |
|
het verhaal over de verhalen. |
Groep 1 van drie verhalen
In Amerika ligt de leeftijd voor toegestane intieme contacten beduidend
hoger dan in Spanje. Zo kon een al wat oudere therapeut die ietwat te intiem was geweest met een
jongeman in de gevangenis belanden. Hij wordt geplaatst in een cel met iemand
met een vergelijkbaar probleem.
Zijn celgenoot heeft twee papieren tassen met lectuur onder zijn
bed staan. De oudere celgenoot, de therapeut, krijgt eerst de ene tas te zien: materiaal van een
cursus in religie, bijbel en Christendom. Pas na verloop van tijd krijgt hij ook
de inhoud van de tweede tas te zien: homobladen en boeken.
De twee tassen vormen
twee verhalen van de jongere celgenoot, waarbij we hier dan de medicijnen indelen bij wat we hier noemen
'het gecorrigeerde verhaal'.
Verhaal 1A: het authentieke verhaal
Ik ben een man die op jonge, jongensachtige mannen valt.
Die doen mij iets. Ze wekken mijn ziel tot leven en zetten mij aan tot
handelen, tot relaties. Ja, zo zit ik in elkaar, dit ben ik.
Een relatie zet mij aan tot zorg en aandacht voor de
jongeman in kwestie. Ik luister naar hem, doe veel samen met hem, geef hem
wat hij nodig heeft. Ik leef graag met hem en zo kom ik zelf a.h.w.
helemaal tot leven.
Ik heb een vriendin voor wie ik een warme plek heb, maar
die me niet dat gevoel van volop leven geeft dat jongemannen mij kunnen
geven.
Zo probeerde ik dit te combineren, maar helaas, het ging
mis: wat voor mij een grote liefde was bleek, door de leeftijd, politiek
en dus juridisch ongewenst en verboden te zijn en nu zit ik hier met mijn
twee tassen, maar ik heb gelukkig hulp kunnen vinden bij de kerk en de
dokter. |
Verhaal 1B: het gecorrigeerde verhaal
Ik ben een zondaar, ik heb de wet Gods overtreden. Mij
wacht slechts de hel - of berouw en bekering.
God heeft een orde ingesteld waarin de man alleen in een
huwelijk intiem is met de vrouw. Andere intimiteit is tegen het Goddelijk
Plan en Diens Wetten.
Deze pillen helpen mij daarbij. Ik heb ze van de dokter,
die zegt dat ik een bi-polaire schizo-sociale stoornis heb. Hij legde mij
uit dat ik a.h.w. twee personen ben die met elkaar ruzie hebben en dat de
pillen die ruzie stoppen, zodat ik zelf als een soort scheidsrechter kan
gaan bepalen wie er gelijk heeft.
Hij zegt dat ik oog moet krijgen voor de sociale
werkelijkheid, waarin mannen nu eenmaal niet met jonge mannen mogen
vrijen, dus dat ik dat maar uit mijn hoofd en hart moet zetten. Ook hier
helpen de pillen bij: ze dempen mijn hoofd en mijn hart. |
Verhaal 1C: alternatief
Voorgesteld door de oudere celmaat-therapeut
Je echte innerlijke authentieke ik komt in botsing met wat
politiek correct is. Je kunt dan gaan uitvinden hoe je zo kunt leven dat
je toch je echte innerlijk trouw blijft en tevens niet botst met de
maatschappij om je heen. Dat kan.
Wat je gedaan hebt is hulp zoeken, maar je vond twee
'helpers' die niet hielpen. De een verklaart je tot zondaar, de ander tot
een geesteszieke. Wat een conflict is tussen jouw en de maatschappij werd
zo een innerlijke verscheurdheid die door de ene 'helper'
"duivels" genoemd wordt en door de andere "een bi-polaier
schizo-sociale stoornis".
Wat ze doen is niet helpen, maar je probleem alleen maar
groter maken. De enige die je echt kan helpen is je echte authentieke
innerlijke zelf dat je dus de ruimte moet geven en waarvoor je
aanvaardbare ruimte kunt zoeken in de maatschappij. Pas dan ben je weer
heel. Blijf je echte innerlijke zelf trouw, maar pas je natuurlijk ook wel
aan aan de omgeving. Maar wel als 'jezelf' die je echt bent.
|
Groep 2: vier verhalen
Verhaal 2A: het oorspronkelijke
Toen ik jong was had ik kende ik een man heel goed. Nee,
het was niet mijn vader, het was mijn vriend, mijn grote vriend dus.
Ik kon altijd bij hem terecht, hij luisterde naar mij en
we deden veel samen.
Ik sliep er ook graag en wilde bij hem in bed slapen. We
waren best wel intiem met elkaar. Ik vond dit eerst even vreemd, maar ik
wende er aan en wilde het toen niet meer missen.
Later leerde ik dat dit eigenlijk niet hoorde: een man en
een jongen, dus dat ik een meisje moest gaan zoeken. Dat heb ik toen ook maar
gedaan.
Ik werd volwassen, maar dit viel tegen: problemen met
school en buurt en vriendin en met de wet, door drugs namelijk. Volwassen
zijn is moeilijker dan ik dacht.
|
Verhaal 2B: het gecorrigeerde
Ik ben als kind misbruikt, seksueel misbruikt dus. Een man
heeft mij gedwongen, door manipulatie, tot seks met hem.
Hij deed net of hij alleen maar aardig was en veel voor
mij over had.
Hij verleidde mij zelfs bij hem in bed te slapen. Ik vond
dit maar vreemd en pas later merkte ik hoe vies dat eigenlijk was en dat
het helemaal verkeerd was.
Daardoor ben ik een slachtoffer geworden van seksueel
misbruik. Dat heeft mijn leven beschadigd, waardoor ik in allerlei
problemen kwam. Daardoor dus.
Met mijn meisje lukte het niet, op school ging het niet,
ik maakte ruzie en raakte aan de drugs. Ik was gewoon verknald.
Zo heeft die man mijn hele leven verpest.
|
Verhaal 2C: het oorspronkelijke
Ik ben een man die van kinderen houdt. Ik kan verliefd op
een kind worden, vooral op jonge jongens. Dat zit nu eenmaal in mij. Zo
ben ik nu eenmaal.
Zo ging ik veel met kinderen om. Ze kwamen aan huis,
vroegen flink wat aandacht en kregen die ook, waar ze blij mee waren en
rustig van werden.
Soms wilden ze met mij in het bad of bij mij in bed
slapen. Waarom zou ik ze dat verbieden? Ze wilden geknuffeld worden en dat
gebeurde dus ook. Ze wilden het steeds meer. Ik heb zelf zoiets vroeger
ook gewild en gekregen en ik was er blij mee. Ik heb dit niet willen
missen.
Tot er iets mis ging en ik met de wet botste. De wetgever
wil dit niet. De ouders raakten in paniek, ik mocht de jongen niet meer
zien en zij deden aangifte.
Na mijn gevangenistijd moest ik in therapie. Gelukkig
maar, dit helpt mij tenslotte. Deze therapie heeft uiteindelijk mijn
maatschappelijk slot ontsloten: ik ben weer vrij.
|
Verhaal 2D: het gecorrigeerde
Ik heb een stoornis omdat ik kinderen val, op jongens, en
niet op vrouwen. Er is veel mis gegaan in mijn jeugd. Daarin ben ik zelf
ook misbruikt, vandaar dus.
Mijn delict is dat ik door manipulatie en zachte dwang -
maar toch dus wel dwang - mijn slachtoffertje heb verleid om mijn eigen
lusten te bevredigen.
Ik heb dus misbruik gemaakt van de situatie en van een
kind. Het bestaat namelijk niet dat een kind zoiets zou willen en zou
kunnen kiezen. Dat is een misvatting, een denkfout.
Omdat ik de dader ben, ben ik verantwoordelijk voor de
schade die ik mijn slachtoffertje heb aangedaan. Mijn straf was dus
terecht en de schadevergoeding ook, al is die eigenlijk niet voldoende
voor de levenslange schade die ik als dader heb veroorzaakt.
Nu ga ik anders leven: vanwege deze stoornis van mij moet
ik nu elke omgang met kinderen voortaan vermijden.
|
Uit een echte therapiegroep
Verhaal 3A: het eerste verteld
Ik heb een jongen misbruikt gedurende zeven jaar. Nu ja,
niet al die zeven jaren, maar gedurende die jaren nu en dan.
Mijn lusten overmeesterden mij nu en dan en ik liet mij
toen gaan.
Dat was dus mijn delict.
Mijn slachtoffertje gaf mij hiertoe de kans omdat hij
alsmaar bleef komen en nooit een protest liet horen. Hij begreep het zeker
niet dat dit slecht was, maar ik had dit natuurlijk wel moeten begrijpen.
Ik had dit moeten vermijden.
Nu heb ik een lange therapie gehad om mijn lusten te leren
beheersen.
Nu moet ik mijn leven weer inrichten, maar ja: hoe? Ik
weet niet hoe. Ik weet wat ik moet laten, maar niet wat ik moet
doen.
Daarom dacht ik dat dit wel een groep voor mij zou kunnen
zijn, als de groep mij maar niet aanzet tot een nieuw delict.
|
Verhaal 3B: vragen vanuit de groep
Je zei: "zeven jaar"?
Ja, een lange tijd. De jongen bleef gewoon komen, hij was graag bij
mij. Hij kwam ook weer terug, tot mijn verbazing. Hield je van hem?
Jazeker! Heel veel! En hij van jou?
Ja, dat heeft hij me vaak genoeg gezegd. Was er nu
eigenlijk veel intimiteit?
Welnee, heel nu en dan eens en eigenlijk nog heel beperkt tot, zeg
maar, wat uitgebreider knuffelen, en altijd op zijn initiatief, nooit op
het mijne. Waarom noem je het dan 'misbruik'?
Dat heb ik zo geleerd, zo moest ik het noemen van mijn therapeut. Wàs
het eigenlijk wel 'misbruik'? Of meer een beetje 'te veel van het goede' in de liefde?
Dat heb ik me nooit zo afgevraagd, nooit zo bekeken. Hier moet ik eens
even over nadenken. Het geeft me wel lucht dat je me dit zo vraagt. Ik zal
er over denken. |
Verhaal 3C: een ander lid van de groep
Je kunt toch erkennen dat mensen van elkaar houden en dit
als iets goeds accepteren?
Je kunt toch erkennen dat er ook in de liefde wel eens
iets mis kan gaan, iets 'te veel van het goede' kan gebeuren? Dat gebeurt in de beste
huwelijken. Men maakt het dan weer goed en leeft liefdevol verder.
Je kunt toch erkennen dat jouw gevoel door de maatschappij
niet aanvaard wordt, dus dat je je daarin in je handelen moet beperken?
Iemand die van hard rijden, flink drinken of schieten houdt moet dat toch
ook? Iedereen moet dat.
Je kunt toch een manier van leven zoeken die én bij jou
past, dus met kinderen, én die bij kind en maatschappij en ouders past,
dus niet te intiem is? |
Verhaal over de verhalen: meta-verhaal 2
Verhalen
In de hier boven staande voorbeelden zagen we dat het oorspronkelijke,
authentieke verhaal gecorrigeerd moest worden. Moest.
De maatschappij
accepteert de oorspronkelijke versie niet, hoe waar deze voor de betrokkenen ook
moge zijn. Het gaat ook niet zozeer om waarheid, het gaat hoer om sociale
controle en sociale constructies als 'zonde', 'stoornis',
'afwijking', of 'delict'.
De sociale constructies dienen om de sociale controle,
de machtsverdeling ofwel de maatschappelijke orde te kunnen handhaven of
herstellen. Dus is er een reconstructie van, een correctie op het verhaal 'nodig'.
Reconstructies van verhalen
Ook deze web site bevat enkele van dit soort reconstructies -
maar dan nuttige, die namelijk de authenticiteit niet ontkennen maar verder
ontwikkelen.
De web site heet immers ook: " ... Volverse en reflexión,
ofwel Omzien in bezinning.
In die zin kunnen dit soort reconstructies
nuttig zijn om de heelheid van de mens en de band tussen mens en medemensen te
herstellen. Dit zien we gebeuren in het eerste verhaal, "Anders ...", waarin de reconstructie door de voormalige jongere zelf wordt aangereikt en door de volwassene wordt geaccepteerd.
Het kan ook anders gaan. Zie bijvoorbeeld het verhaal "Niet
romantiseren", dat heel expliciet uit een verhaal en een latere
reconstructie, lees: correctie ervan bestaat.
Helaas, in de praktijk werken die reconstructies niet altijd zo.
Intussen gebeurt er namelijk iets: mensen mogen hun eigen
verhaal niet meer vertellen, hun identiteit niet beleven; nee, ze moeten een
ander verhaal aanleren en een etiket over hun identiteit heen plakken.
Men noemt
dit dus "therapie". Is het dit? Het is niet meer dan een vorm van controle,
machtsuitoefening ofwel, veelal subtiele dwang, juist hetgeen de cliënt
verweten wordt. Men komt de kliniek niet uit tenzij men het eigen
verhaal verwerpt en het politiek correcte verhaal overneemt.
Ningún cura pero control.
No cure but control.
Geen genezing maar controle.
De echte therapiegroep en de therapeut-celgenoot deden het
omgekeerde.
Zij accepteren het oorspronkelijke verhaal als het meest authentieke
en in die zin meest ware verhaal. Zij helpen de ander dit verhaal te
herontdekken of bieden een alternatief aan: een derde verhaal, een zinvolle
reconstructie, een verhaal dat heelt: dat de persoon heel maakt en ontwikkelt en
dat de verbinding tussen persoon en maatschappij ook weer heel maakt.
Op deze verhalen en dit soort zinvolle reconstructies moeten we
zuinig zijn.
We moeten ze vertellen, beluisteren en bewaren.
Daarom zijn er een
aantal van bewaard op deze web site
Érase que se sera... volverse en relflexión
ofwel
Er was eens... Omzien in bezinning
|